Maraş?ın Kurtuluşunda Darendeliler
Bir Belge / Bir Hatıra
12 Şubat 1920 tarihi, Maraş?ın kurtuluş
günüdür. Milli Mücadele?nin sürdüğü o zor günlerde Maraş?ın kurtuluşunda
Darendeliler?in bilfiil büyük destekleri olmuştur.
Maraş halkına yardımcı olmak amacıyla 30
Ocak 1920?de Sivas?ta alınan Kuvayı Milliye kararına göre Darende?nin de içinde
bulunduğu Kangal, Gürün ve Aziziye eşraf ve Müdafaa-ı Hukuk Cemiyetlerinden
alınacak kişiler de Elbistan?a gidip durum tespiti yapıp yardımda
bulunacaklardı.
Ayrıca Maraş?ın işgali dolayısıyla
yurdun birçok yerinden ayni ve nakdi yardımlar yapılmıştı. Darende bu meyanda o
yokluk zamanlarında 110 lira nakdi, 800 kile buğday yardımı yapmıştır.
Darende?de gerçekleştirilen mitinglerin
akabinde mahsur kalan Maraşlı?lara yardım etmek üzere kuvvet hazırlanmıştır.
Darende kaymakamlığının 1 Şubat 1920 tarihli telgrafında Maraş ahalisine yardım
için el birliğiyle geceli gündüzlü çalışarak bütün teçhizatıyla ?Yıldırım? namı
verdikleri bir tabur teşkil edilmiş ve Maraş?a doğru yola çıkarılmış
denilmektedir. (Yaşar Akbıyık, Millî
Mücadele?de Güney Cephesi (Maraş), s. 191.)
Bu harekete iştirak eden Darende?nin
Sakızlı Köyü?nden Köse Dayı, Kasımoğlu, İbrahim Yazıcıoğlu ve Heyiketeği
Mahallesi?nden M. Hacı Sönmezler (Göğ Hacı?dan) nakledildiğine göre,
Fransızlar?ın Maraş?ı işgal ettiklerinde daha ileriye gelmelerini önlemek ve
Maraş?ı kurtarmak amacı ile Darende?nin Yenice Köyü?nden merhum Mehmet Ağa
(Yücel) ilçenin ileri gelenleri ve Müdafaa-ı Hukuk Teşkilatı ile görüşüp
onların, maddi yardımla birlikte kuvvet yardımında da bulunmalarını
sağlamıştır. Mehmet Ağa, Balaban ve
merkez köylerinden, Ayvalı?dan gönüllü asker toplamış, Maraş yöresinde Kuvay-ı
Milliye`yi teşkilatlandıran Kılıç Ali Paşa?ya gidip emirlerinde olduklarını
bildirmiştir.
Kılıç Ali Paşa Eloğlu ve Pazarcık
yöresinde Mehmet Ağaya bir cephe veriyor. Burada Fransızlarla çarpışmaya
giriyorlar. Bu savaşta Mehmet Ağa`nın oğlu Nuri Bey şehit düşüyor. Bizim
gönüllü askerlerimizin morali bozulur gibi oluyor. Mehmet Ağa şehit oğlunun
alnından öpüyor. ?Bu vatan için bir Nuri değil bin Nuri feda olsun, moralinizi
bozmayın, biz buraya ölmeye geldik. Cenazeyi bir katıra yükleyin Yeniceye
götürün? diyor. O bölgeden Fransızlar çekiliyor, Kılıç Ali Paşa Mehmet Ağa?ya
teşekkür edip görevin bittiğini ve köylerine dönmelerini söylüyor. (Darende Tarihi, s.670.)
Bir
Belge
Darende Kaymakamlığı?nın konunun
hazırlıkları aşamasında İçişleri Bakanlığı?na 11 Kasım 1919 tarihli yazısı
şöyledir:
?Maraş?ta çıktığı haber verilen
olayların kaza halkını heyecan içerisinde bıraktığı kazaya ulaşıldığında
görülmüş, bunun üzerine halkın sükûnet ve soğukkanlılığını koruması için
nasihatlerde bulunulmuş ve meselenin büyütüldüğü bildirilmiş, ancak bahsedilen
olayların aslını yakından anlamak yoluna gidilmesi de tavsiye edilmiştir. Bunun
üzerine bölgenin ileri gelenlerinden hazırlık olmak üzere Maraş?a gönderilen ve
dönen özel kişiden alınan bilgiler aşağıda sunulmuştur.
Maraş?taki İngiliz askerleriyle yer
değiştiren Fransız askerleri içerisinde kırk kadar Müslüman Cezayirli ve üç bin
dolaylarında Ermeni vardır. Maraş?a gelişlerinden bir gün sonra misafirlikten
evine dönen Müslüman ve yüzü peçeli bir kadına Fransız askeri adı altındaki Ermenilerden
bir kaçı saldırmış, ?Hâlâ peçeli gezecek misiniz, serbest olun.? diyerek
yüzündeki peçeyi kaldırmışlardır. Bu durumu gören Müslüman halktan birkaç kişi
engellemeye çalışmıştır. (İlk müdahaleyi yapan,
kurşunu sıkan Sütçü İmam?dır.) İki taraf arasında başlayan çatışmalarda
Fransız askerlerinden birisi yaralanmış ve ertesi gün ölmüştür. Aynı
çarpışmalarda iki de Müslüman yaralanmıştır.
?
Müslüman ahalinin vilayetimizden
yardımcı kuvvet beklemekte olduğu alınan gizli bir belgeden ve gönderilen
kişiden ayrı ayrı alınan açıklamalardan anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra bu
üzücü durum içerisinde bulunan kaza ahalisinin dinî hisleri de rencide edilmektedir.
Bu konuda yardım ihtiyacımız görüldüğü takdirde bütün varlıklarıyla mâlen ve
bedenen hizmete hazır olacakları bilgilerinize arz olunur.? (Başbakanlık Osmanlı Arşivi. HR. SYS.
2543-5/27.)
Bir
Hatıra
Yeniceli Mehmet Ağa
hakkında Maraş?ın kurtuluşunda yaverliğini yapan, Yenice Şuğul Köyü?nden
Apo?nun oğlu Mehmet Ağa namı ile anılan Mehmet Perçin?den dinlediği bir
hatırayı Gazeteci Mehmet Göçer şöyle naklediyor:
?Adana üzerinden bir
Fransız alayının da geleceği haberinden de kaynaklanarak çetin bir savaşın
kaçınılmazlığı anlaşılmasının ardından Elbistan?a ve bazı belli
şahsiyetlerle akraba bağı da bulunmasından dolayı Yeniceli Mehmet Ağaya da
haber gönderilmiştir.
Mehmet Ağa yaver
olarak seçtiği Mehmet Perçin?i çağırarak Maraş harbine gönüllü katılmak üzere,
köye ve etraf köylere haber gönderilir. 120 atlı ile yoğun kar?a rağmen 4 günde
Maraş?a ulaşırlar.
En az bir o
kadar da Elbistan?dan katılmışlardır Maraş kurtuluş savaşına. Elbistan?da
iştiraki Sivas üzerinden gelen Kılıç Ali Paşa yapmıştır. 08 Şubat?ta başlayan
çetin iç savaş 12 Şubat?ta sona erer. Ancak, kovalamaca başlar.
Mehmet Perçin?in
anlattığı şu cümlelerle yazımızı tamamlayalım:
?Aksu Köprüsüne çok
yakın bir tümseğe, kaçmakta olan Fransızlar makineli tüfeği kurarak arkadan
gelecek Maraşlıya büyük zayiat vermek istemişlerdi. Ancak, kendilerinin bir
bölümünün arkada kaldığının farkında olmadıklarından ateş açarak bir hayli
Fransız?a zayiat vermişlerdi. Bu kovalamacanın bir arka bölümünde bizler
geliyorduk. Duruma bizzat şahit olduk ki, Fransız kendi askerine zayiat
vermişti. Çete savaşımız sürerken, Fransız ve yerli Ermenilere büyük zayiat
verdirdik. Kurtulanlar Bahçe üzerinden Adana tarafına doğru kaçtılar. Maraş?ın
kurtuluşunda Darendelilerin büyük bir rolü oldu.?
