Malatya Valiliği tarafından Malatya’nın tarihî ve kültürel birikiminin ortaya çıkarılması, korunması ve gelecek nesillere aktarılmasına dönük pek çok proje hayata geçirilmektedir.
Bu kapsamda, ilimizin köklü geçmişini günümüze taşımak, sanatsal ve kültürel değerlerini yaşatmak, sosyo-ekonomik potansiyelini ortaya koymak, tüm yönleriyle ilimizin zaman içerisinde yaşadığı dönüşüm ve değişimi anlaşılır kılmak, bu amaçla bilgi-belgelerin kayıt altına alınıp korunarak araştırmacıların kullanımına sunmak ve yaşanılan şehri bilen bir kent dokusu oluşturmak amacıyla “Malatya Kitaplığı ” oluşturulmaktadır.
Malatya Kitaplığı tamamlandığında tarih, edebiyat, sanat, kültür, yöresel ağız, folklor, sosyal doku, coğrafya, doğal-fiziki yapı gibi çok farklı yönleri ile ilimizi anlatan inceleme, araştırma, edebi eser, envanter vb. nitelikteki eserlerin bir araya gelerek oluşturduğu eşsiz kıymette bir külliyat oluşacaktır. İlimiz hakkında bugüne kadar bir araya getirilmemiş bilgilerin derlendiği, geniş kapsamlı eşsiz bir külliyat niteliği kazanacak olan Malatya Kitaplığı’nda yer almak üzere, bugüne kadar yapılan eser müracaatlarının niteliği ve yoğunluğu projenin amacına ulaşma yolunda ilerlediğini göstermektedir.
Malatya Kitaplığı’nın birinci yayını “Battalnâme”dir.
BATTAL GAZİ DESTANI / BATTALNÂME
Prof. Dr. Hasan Kavruk ve Salim Durukoğlu tarafından yayına hazırlanan bu eserin önsöz bölümünde şu bilgiler verilmektedir:
“Oğuz Türkçesi ile yazılan, Anadolu sahası Türk edebiyatının ilk Türkçe eserleri arasında yer alan, zengin destan ve hikâye geleneğimize yaslanan, Türkiye dışındaki akademik çevrelerin dahi dikkatini çeken ve yurt içinde, yurt dışında defalarca çeviri yazısı yapılan Battalname`nin, Malatya`da, şimdiye değin, yayınlanmasıyla ilgili herhangi bir çalışmanın yapılmamış olması manidardır. Zira destanın doğduğu yer, merkez mekânı, mecazen başkenti Malatya olduğu için, Battal veya Battalname denildiğinde, akla ilk anda Malatya gelir. Kulakları destana, hikâyeye, masala alışık olan halkımızın anlattığı, anladığı, gönül gözüyle yer yer ağladığı ama illaki dinleyerek ve okuyarak yüzyıllar boyu ilgi gösterdiği Battalname`nin pek çok el yazma nüshası ve eski harflerle baskısı bulunmaktadır. Halkbilimi alanındaki çalışmaların çoğalmasının yanı sıra, geleneksel birikime ilginin artması da akademik çevrelerin dikkatini Battalname`ye yönlendirmiştir. Türk kültürünün bu büyük ve büyülü eserinin, Türkiye`nin herhangi bir yerinde basılması bir kez önemli ve anlamlı ise, başkenti, ana vatanı Malatya`da basılması iki kez önemli, iki kez anlamlı bir çabadır.”
Eserin 41. sayfasında Battal Gazi’nin amcası kızı ile evliliği şöyle tasvir edilmektedir:
“Hasan Gazi’nin kabri Darende’de bulunmaktadır.
Savaşın üstünden bir kış geçip bahar geldiğinde, bir gün gezmeye çıkan Battal Gazi, bir kız görür, o anda birbirlerine âşık olurlar. Güzellikte eşi benzeri olmayan bu kız, Battal`ın emmisi Hasan`ın, Zeynep adlı kızıdır. Evlenirler: "Yedi gün düğün eylediler. Nikâh idüp Zeyneb Bânû`yı Battal Gâzî Hazretlerine virdiler, murâd kıldılar."
Eserde, Darendeli Bakaî’ye ait bir Battalname nüshasının da Darende Şeyh Hamid-i Veli Kütüphanesinde bulunduğundan bahsedilmektedir. Dileriz Darende’deki nüsha da zamanla yayınlanıp, okuyucuyla buluşur…
MALATYA BİBLİYOGRAFYASI’NDA DARENDE
Darende’den çokça bahseden ikinci eser ise, Malatya Kitaplığı’nın bibliyografya dizisinin birinci kitabı olarak neşredilen, “Malatya Bibliyografyası” isimli çalışmadır.
Bu eserin önsözünde Hüseyin Karaer şöyle diyor:
“Malatya için bir bibliyografya hazırlamak günümüz şartlarında kolay gibi gözükse de bibliyografyanın eksiksiz ve hatasız olması mümkün değildir. Hazırlanan bibliyografyayı canlı ve güncel tutabilmek ise araştırmacıların çok kıymetli olan zamanlarının da boşa harcanmamasını sağlayacaktır. Bu çalışmayla böyle bir anlayışın alt yapısı oluşturulmaya, Malatya ile ilgilenenler için bir rehber ortaya konmaya çalışılmıştır. Malatya hakkında yapılmış tüm çalışmaları bir araya getirebilmeyi amaç edinmiş olan bu çalışma bundan sonra Malatya ile ilgili yapılacak gerek akademik gerekse güncel çalışmalara ışık tutacaktır.
Malatya Bibliyografyası, hazırlanırken tespit edilen künyelerin tamamına yakını görülmeye, bulundukları kütüphane veya elektronik ortamdan kontrol edilmeye çalışılmıştır. Elbette kaynağı tespit edilemeyen künyeler de çalışmaya dâhil edilmiş ve bunlar da birtakım güvenilir yayınlarda kullanılan şekliyle kaydedilmiştir.
Toplam 3054 künyenin bulunduğu böyle bir çalışma konu başlıkları altında alfabetik olarak sıralandı ve numaralandırıldı. Ayrıca eserin sonuna araştırmacıların işini kolaylaştıracak geniş bir dizin ilave edildi.
Sonuç olarak çalışmamızda tespit edebildiğimiz 650 kitap-broşür, 648 tez ve 1756 makalenin yer aldığı bu çalışmanın konuyla ilgilenen araştırmacılara ve Malatya için faydalı olmasını temenni ediyorum.”
3054 künyenin bulunduğu çalışmada mübalağa olmazsa yaklaşık 1.000 maddenin bir vesile ile Darende’yle irtibatlı bulunduğunu söyleyebiliriz. Bu maddelerin Darende, Somuncu Baba ve Hulûsi Efendi merkezli şekillendiğini de görünce iftihar ediyoruz. Özellikle Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Vakfı Yayınlarının, Somuncu Baba Dergisinde neşredilen makalelerin ve yapılan Somuncu Baba ve Hulûsi Efendi Sempozyumlarındaki ilmi çalışmaların “Malatya Bibliyografyası”nda tekmil yer aldığını görmek bizleri memnun ediyor…
ZAMAN SİYAH BEYAZ AKARKEN DARENDE
Üçüncü kitap ise; siyah beyaz fotoğraflardan oluşan bir albüm şeklindeki prestij eser. Kitabın takdim bölümünde Malatya Valisi Vasip Şahin çalışmanın önemine şöyle değiniyor:
"Zaman Siyah Beyaz Akarken Malatya" adlı bu değerli çalışma, Malatya ve ilçelerinde 1890-1990 yıllan arasını kapsayan yüz yıllık bir değişimin öyküsüdür. Eser yaklaşık 800 siyah beyaz fotoğrafı, modern Malatya`nın kuruluşu ve gelişimine yönelik bilgilerle birlikte sunmaktadır.
1900`den önceki Malatya`yı seyyahların gözüyle aktaran eserde; şehrin mimarisini, mahalle yaşamını, siyasi ve idari yapılanmasını, siyasi şahsiyetlerini, Cumhuriyet öncesi ve sonrasının Malatya`sını, eğitim ve spor mekânları ile bu alanlarda emek veren kişileri fotoğrafların diliyle öğrenme imkânı bulunmaktadır.
Bunların yanı sıra Malatya eşrafının ve tanınmış ailelerin albümlerinden önemli olanları, doğal afet ve önemli hadiselere ait yürek burkan görüntüleri, farklı dönemlerden insan manzaralarını yansıtan eserde ayrıca şehir merkezi ve ilçelerden genel görüntüler de yer almaktadır.
Kitabı yayına hazırlarken Hulûsi Efendi Vakfı’ndan da istifade eden, Hasan Demirbağ çalışma hakkında şöyle diyor:
“Zaman Siyah Beyaz Akarken Malatya adlı çalışma ile zamanın tarihe siyah beyaz notlar düştüğü 1890-1990 yıllan arasında Malatya`nın kent kimliğini, tarihi mirasını, folklorik özelliklerini, siyasi ve idari yapısını, temel kurumlarını, yaşadığı sosyal ve kültürel değişim sürecini ve insanlar arasındaki ilişkileri belli başlıklar altında tasnif edilerek sizlere sunulmaktadır.
İnceleyenleri geçmişin puslu sayfaları arasında nostaljik bir yolculuğa çıkaracak ve silik hatıraları canlandıracak olan bu eserin, kültürel mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından önemli bir ihtiyacı karşılayacağını umuyoruz. Kitabın hazırlanma sürecinde Malatya konulu fotoğrafların yer aldığı mevcut kaynaklar titizlikle taranmış; albümlerde yer alan fotoğraflara yazılmış notlar ve tarihler dikkatle değerlendirilmiştir.”
449-464 sayfaları arasında Darende ile ilgili 30 adet siyah beyaz resmin yayınlandığını görüyoruz. Bu fotoğrafların üçü hariç 27 tanesi Hulûsi Efendi Vakfı arşivinden alınmış. Somuncu Baba Camii ve havuzu gösteren bir fotoğraf ise, Eğitek arşivinden alınmış, dikkate değer…
MALATYALI RESSAMLAR ve DARENDE
Malatya Kitaplığı’nın dördüncü eseri de, "Malatyalı Ressamlar" adlı çalışmadır.
Kitabı yayına hazırlayan Malatyalı Ressamlardan Hasan Demirbağ önsözde şu bilgilere yer vermektedir:
“Sanatçı hemşerilerimizi "Malatyalı Ressamlar" başlıklı kitapta bir araya toplayan bu çalışmayı hazırlamak ve kendileri ile iletişim kurmak bizi ziyadesiyle mutlu etmiştir. Bu kitapta kendilerine yer verilen sanatçılarımızın kimler olacağı ve hangi eserlerinin bu çalışmada yer alacağı ile ilgili olarak üniversitemizin Güzel Sanatlar Fakültesi’nde görev yapan öğretim görevlilerinden görüş alınmış, sanatın evrensel kriterleri ile birlikte her sanatçının kendi devrindeki özel şartları dikkate alınmıştır. Eserlerin seçiminde bu kriterlerin yanında belirli türden sanatsal etkinliklerde yer almak ve eserlerin evrensel sanat nitelikleri ile uyumu da esas alınmış ve bu şartları haiz sanatçılara ulaşılarak kitapta kendilerine yer verilmiştir. Ancak tespit edebildiğimiz ve kendilerine ulaşabildiğimiz ressamlarımız ile birlikte isimleri bu çalışmada yer alması gerekirken elde olmayan sebeplerle yer veremediğimiz veya sehven gözümüzden kaçan çok değerli sanatçılarımız olabilir, ilerleyen yıllarda eksikler tamamlanarak, varsa hatalarımız telafi edilerek eserin daha kapsamlı hâle getirilmesi sağlanacaktır.”
Malatyalı Ressamlar kitabında hemşehrimiz Dr. Yusuf Erkişi’nin çalışmalarına, özellikle Darende resimlerine yer verilmiş…
Yusuf Erkişi
Osmaniye`de 1951 yılında doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Osmaniye`de tamamlayan Erkişi, Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu ve uzmanlığını göz hastalıkları alanında tamamladı. SSK Adana Hastanesi’nden emekliye ayrıldı. Resim, şiir ve fotoğraf, Yusuf Erkişi`nin vazgeçemediği ilgi alanları oldu. Ülkemizin ve bölgemizin tarihsel ve doğal güzelliklerini konu alan resimleri, birçok karma sergide yer aldı. Altı kişisel sergi açan Erkişi, Şanlıurfa`yı işlediği sulu boya resimlerinden dolayı Şanlıurfa Kültür ve Sanat Vakfı (ŞURKAV) tarafından 1994 yılında "Yılın Sanatçısı" ödülüne layık görüldü.
